İş dünyasında başarıyı belirleyen unsurlar arasında yetenek, azim ve eğitim kadar, görünmeyen bir başka etken daha vardır: tanınmak. Ancak bu tanınma biçimi, iki farklı yoldan geçer. Biri referansla, diğeri torpille. Ve bu iki kelime, aynı cümlede geçse de, aynı vicdanda yankılanmaz.
Referans, bir kişinin emeğine, karakterine ve yetkinliğine tanıklık etmektir. Bir yöneticinin, bir meslektaşın ya da bir akademisyenin “Bu kişi bu işi yapabilir” demesidir. Bu cümle, sadece bir kapıyı aralamaz; aynı zamanda o kişinin geçmişteki çabasına bir saygı sunar. Referans, güvenin dile gelmiş hâlidir.
Torpil ise başka bir şeydir. Liyakatin önüne geçen bir isim, bir soyadı, bir telefon numarasıdır. Kapılar sessizce açılır, ama içerideki ses hep eksik kalır. Çünkü torpil, bir başkasının hakkını sessizce alır. Adaletin terazisini bozar, çalışma hayatının dengelerini sarsar.
Bugün birçok genç, “referansın varsa iş bulursun” cümlesini duyduğunda umutlanmak yerine içten içe kırılıyor. Çünkü bu cümle, çoğu zaman torpille karıştırılıyor. Oysa referans, bir tanıklık biçimidir; torpil ise bir müdahale.
İş dünyasında adaletin sağlanması, bu iki kavramın doğru anlaşılmasıyla başlar. Birini desteklemek, onu tanımakla mümkündür; birini kayırmak ise onu tanımadan önüne geçmektir. Ve bu fark, sadece kelimelerde değil, vicdanlarda da hissedilir.
Belki de artık şu soruyu daha sık sormalıyız: Bu kişi bu işi hak ettiği için mi burada, yoksa birinin gölgesinde mi?
Çünkü gölgede yürüyen, ışığa alışamaz. Ama kendi emeğiyle ilerleyen, bir gün kendi gölgesini bile aşar.
TORPİL VE REFERANS
Burada torpil ve referans arasındaki farklara da değinmek gerek. Bana göre o farklar şöyle:
Torpil, sistemin arkasından dolanarak öne geçme çabasıdır. referans ise sistemin içinden konuşma hakkıdır.
Torpilde liyakat yoktur; referansta liyakat varsayılır. torpil, “bizim çocuk işe alınsın” der. referans, “şu kişi bu iş için uygundur” der.
Torpil, kapalı kapılar ardında döner. referans, açıkça yazılır, söylenir, hatta çoğu zaman cv’ye eklenir.
Torpil, birini hak etmediği yere taşır. referans, birini hak ettiği yere daha görünür kılar.
Torpil, utandırır. referans, sorumluluk yükler.
torpil, “hallederiz” cümlesinde saklıdır. referans, “tanıyorum, güveniyorum” cümlesinde yaşar.
Torpil, sistemin çürümüş yerinden sızar. referans, sistemin çalıştığına dair bir umut taşır.
İkisi arasındaki fark, niyette başlar; sonuçta ise adalette biter.
Bir yanıt yazın